TABİUN DÖNEMİNDE HUKUK
44-Tabiun dönemi hangi dönemdir?
&Sahabeden sonraki nesli ifade etmektedir. Bu dönemin önemli bir bölümü Emeviler ‘in iktidarı zamanına denk geldiği için Emeviler dönemi olarak da adlandırılmaktadır. Tabiun dönemi fıkıh hareketleri içersinde ‘’mevali’’ adı verilen, Arap kökenli olmayan alimler önemli rol oynamışlardır.
45-Tabiun döneminde ilk akla gelen hukukçular kimlerdir?
&Medine’de Said b. Müseyyib
&Mekke’de Ata ve ırkime
&Kufe’de Alkame b. Kays, İbrahim en-Nehai ve Said b. Cübeyr
46-Tabiun dönemi hukukun kaynakları nelerdir?
&Kitap, Sünnet, Sahabenin icmaı ve ıctihad (rey)
47-Tabiun dönemi temel özellikleri nelerdir?
&Tabiun döneminde İslam hukukunun gelişimi açısından dikkat çeken en önemli özellik, hukuk alanında ekolleşmelerin ortaya çıkmasıdır. Bunlar Hicaz ve Irak ekolleridir. Hicaz müctehidlerinin çoğunu hadis ehli, Irak müctehidlerinin çoğunu rey ehli oluşturur.
48-Hicaz ve Irak, bu iki ekol arasındaki benzerlikler ve farklar nelerdir?
&Her iki grupta hadisin bağlayıcı bir hukuk kaynağı olduğu, ictihad ve reyin de nas bulunmayan konularda kullanıldığında anlaşmaktadırlar. Ancak rey ehli fıkıhçılar, nasların akılla anlaşılabilir illetlere dayandığını ve insanların maslahatını gerçekleştirmeyi hedeflediğini düşünmektedir. Naslara bu bakış açısıyla yaklaştıklarından nas bulunmayan yerde rey’lerini kullanarak ictihad etmekten kaçınmazlardı. Buna karşın hadis ehli, bütün çabalarını hadislerin ve sahabe fetvalarının ezberlenip anlaşılmasında yoğunlaştırmışlardır.
49-Hicaz bölgesinde hadisin, Irak bölgesinde rey’in yoğunlaşmasının sebebi nedir?
&Hicaz bölgesinde hadisler ve sahabe fetvalarından oluşan fazla miktarda nakle dayalı fıkıh materyali bulunuyordu. Irak bölgesinde ise bu yoğunlukta rivayet malzemesi yoktu.
&Siyasal kamplaşma sonucu ortaya çıkan kamplaşmanın Irak’ta yoğun bir etkisi vardı. Kimi gruplar kendi ideolojisi doğrultusunda hadis uydurmaktan çekinmiyordu. Bu durum Iraklı hukukçuları rivayetlerin kabulü konusunda titiz davranmaya yönlendiriyordu.
&Irak bölgesindeki gündelik yaşam ve sosyal çevre, Hicazda rastlanmadığı ölçüde karmaşık bir yapı arz ediyordu. Dolayısıyla çözülmesi gereken çok sayıda mesele ortaya çıkıyordu.
50-Müctehid imamlar dönemi hangi zaman dilimini kapsar?
&Hicri ikinci asrın başlarından itibaren dördüncü asrın ortalarına kadar uzanan zamandır.
51-Müctehid imamlar döneminin diğer adları nelerdir?
&İslam hukukunun oluşum sürecinde oldukça önemli merhalelere sahne olan bu zaman için, fıkıhın altın çağı ve tedvin dönemi gibi nitelemeler de kullanılır.
52-Müctehid imamlar döneminde fıkıh çalışmalarının yoğunluğunun ve itibarının artmasının nedenleri nelerdir?
&Abbasiler, toplum üzerinde meşruiyet kazanmak ve etkinliklerini artırmak amacıyla dini konulara ve ilim adamlarına ilgi göstermiş ve bu alanda çalışmaları teşvik etmiştir.
&Kur’an ve Sünnetin hukuki yorumlarının yapılmış olması, sahabe ve tabiun fukahasının fetva ve ictihadlarında oluşan birikimlerin, onlara İslam hukukunun tedvini ve sistemleştirilmesi konusunda zemin hazırlamıştır.
&Bu dönemde hukuki konularda üstün yeteneklere sahip kabiliyetli hukukçular yetişmiş ve bunların etrafında ‘’mezhep’’ adıyla anılan hukuki yapılanmalar gerçekleşmiştir.
&İslam ülkesinin sınırlarının yayılmasıyla, İslam’a yeni giren, farklı gelenek ve kültürlere sahip insanların ameli konularla ilgili birçok hükmü öğrenme ihtiyacı hissetmesi.
53-Müctehid imamlar döneminde hukukun kaynakları nelerdir?
&Kitab ve Sünnet, sahabe icmaı, sahabenin bireysel ictihadları ve rey.
54-Müctehid imamlar döneminin temel özellikleri nelerdir?
&Bir önceki dönemde ekolleşmeler yaşanmışken bu döneme o ekollerin içersinden şahıs merkezli yeni bir hukuki yapılanma doğmuştur. (mezhep). Fıkıhın tedvin edilmesi bu dönemin diğer bir özelliğidir. Fıkıh usulünün tedvinine de bu dönemde başlanmıştır.
55-Günümüze ulaşan ilk fıkıh usulü örneği hangisidir?
&Şafii’nin Er-Risale adlı eseri.
56-Mezhep merkezli dönem (Taklid dönemi) hangi zamandadır?
&Hicri 4. asrın ortalarından itibaren başlayıp, kanunlaştırma hareketleri ve yenileşme arayışlarının yaşandığı 19.yy sonlarına kadar sürmüştür.
57-Usül terminolojisinde taklid ne demektir?
&Delilini bilmeksizin bir başkasının görüşüyle amel etmek
58-Taklid dönemi, İslam hukuku tarihi açısından en önemli vasfı nedir?
&Hukuki faaliyetlerin artık mezhep yapılanmalı çerçevesinde sürdürüleceğinin tüm toplum tarafından benimsemiş olmasıdır.
59-Müctehid imamlar döneminin akabinde mezhep yapılanmasının yaygınlaşmasını ve yerleşmesini sağlayan faktörler nelerdir?
&Hukukta istikrar ihtiyacı önemli ölçüde kendini hissettiriyordu.
&Kurucu hukukçuların öğrencilerinin, hocalarının görüşlerini sistemleştirme ve yaymadaki gayretleri de ekolleşmeyi hızlandırmıştır.
&Müctehidlerin İslam hukukunun tüm konuları ile ilgili görüşlerinin yazılı kaynaklarda bir araya getirilmesi, hem hukuk öğrenimini kolaylaştırmış hem de mezhep yapılanmasına katkı sağlamıştır.
60-Mezhep merkezli dönemin temel özellikleri nelerdir?
&Bu dönemde mezhep kurucuların ictihad ve yorumları sistemleştirilmiş, bunlardan bir takım genel kurallar çıkarılmış, bu kurallar ışığında da birçok yeni mesele hükme bağlanmıştır.
&Bu dönemde, karşı karşıya kalınan somut meselelerle ilgili üretilen çözümleri bir araya getiren ‘’fetava, nevazil ve vakıat’’ türü eseler önemli bir yekun tutmaktadır.
&Dönemin bir diğer özelliği hukuki alanda kendini gösteren örfi hukuk ve kanunname geleneğidir.
61-Kanunlaştırma hareketleri ve yenileşme arayışlarının ortaya çıkış sebebi nedir?
&İslam dünyasının modernleşme sürecine girmesiyle, birçok alanda olduğu gibi hukuki alanda da tartışmalar ve arayışlar kendini göstermiştir. Bu aşama ile de kanunlaştırma hareketi ortaya çıkmıştır.