İDĞAM-I MÜTECANİSEYN
182-İdğam-ı Mütecaniseyn harfleri yani cinsleri aynı olan harfler kaç tanedir?
&8 tanedir.
1-ت, د , ط
2-ث, ذ , ظ
3-م ,ب
183-İdğam-ı Mütecaniseyn ne demektir?
&Mahareçleri ’’çıkış yerleri’’ bir olan, fakat sıfatları başka olan harfler birbirine uğrarsa İdğamı Mütecaniseyn olur. Cinsleri aynı olan harflerin birbirlerine idgam edilmeleridir.
184-Dâl( د ) ve te( ت ) harfleri arasındaki idğâm, bu iki harf, ince harflerdendir. Birincisi sâkin, ikincisi harekeli olarak peşpeşe geldiklerinde şeddelenerek birbirlerine nasıl bir idğam edilirler?
&Tam idğâm edilirler. Hükmü vacip’tir. Misallarda olduğu gibi
أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ = أَثْقَلَدَّعَوَا اللَّهَ, قَدْ تَبَيَّنَ = قَتَّبَيَّنَ
أُجِيبَتْ دَعَوْتُكُمَا = أُجِيبَدَّعَوْتُكُمَا, عَبَدْتُمْ = عَبَتُّمْ
185-Te ( ت )ve Tı ( ط )harfleri arasındaki idğâm, bu iki harften ت ince, ط ise kalın harflerdendir. Bunlar da birbirlerinden önce veya sonra gelebilmektedirler. ت harfinin ط harfinden önce sâkin olarak geldiği durumlarda nasıl bir idğam edilirler?
&Tam idğâm edilirler. Hükmü vacip’tir. Misallerde olduğu gibi
وَ قَالَتْ طَائِفَةٌ = وَ قَالَطَّائِفَةٌ
186-Te ( ت )ve Tı ( ط )harfleri arasındaki idğâm, bu iki harften te ince, ط ise kalın harflerdendir. Bunlar da birbirlerinden önce veya sonra gelebilmektedirler. ط harfinin ت harfinden önce sâkin olarak geldiği durumlarda nasıl bir idğam edilirler
&Nakıs idğâm edilirler. Hükmü vacip’tir. Misallarda olduğu gibi
لَئِنْ بَسَطْتَ ، فَرَّطْتُمْ ، أَحَطْتُ
187-Se (ث) ve Zâl(ذ) harfleri arasındaki idğâm Kur’an’da kaç yerde vardır açıklayınız?
&Kur’ân’da tek örneği A’râf 176. âyetindedir. (يَلْهَثْ ذلِكَ) Asım kıraatinde idğamlı (يَلْهَذّلِكَ) veya izharlı (يَلْهَثْ ذلِكَ) olarak iki şekilde okunması da caiz’dir.
188-Zâl( ذ ) ve Zı( ظ )harfleri arasındaki idğâm, bu iki harften ذ harfi sâkin olarak bir kelimenin sonunda, ظ harfi de ikinci kelimenin başında harekeli olarak bulundukları takdirde, ذ harfi ظ harfinin içine katılarak ظ harfi şeddeli bir harf gibi birbirine nasıl bir idğam edilirler?
&Tam idğâm edilirler. Hükmü vacip’tir. Misallerde olduğu gibi
إِذْ ظَلَمُوا = إِظَّلَمُوا
189-Be (ب)ve Mîm (م)Harfleri arasındaki idğam Kur’an’da kaç yerde geçmektedir?
& “Be” harfinin sâkin olarak bir kelimenin sonunda, “mîm harfinin ise harekeli olarak ikinci kelimenin başında bulunmasıdır. Tek örneği Hûd 42. âyet-i kerîmesindedir. ارْكَبْ مَعَنَا cümle okunurken idğâm yapılacağından يَا بُنَيَّ ارْكَمَّعَنَا şeklinde be harfinin mîm harfine çevrilip, onun içinde tamamen eritilerek kaybedilmesi ve mîm harfinin şeddeli bir şekilde tam bir idğâm ile okunmasıyla yapılır.
190- ارْكَبْ مَعَنَا –(يَا بُنَيَّ ارْكَمَّعَنَا ) Burada Asım kıraatinde hem idğamlı hem de izharlı okunması caizdir. Ancak bu kelimenin idğam yapılarak okunması tercih edilmiştir ve 1,5 elif miktarı tutulur. Neden caizdir ve idğamlı-izharlı okunur?
&Burada idğâm yapılıp yapılmaması ihtilâflı olduğundan.
191-Kur’an’da د ve ط veya ث ve ظ her iki yönüyle mütecaniseyn’e örnek var mıdır?
&Yoktur.
192-Kur’an’da önce ظ sonra ذ olarak gelen mütecaniseyn’e örnek var mıdır?
&Yoktur.
وَلَٓا اَنَا۬ عَابِدٌ مَا عَبَدْتُمْۙ
193- Yukarıda altı çizili yerde del harfinde kalkale yapılır mı?
&İdğam kalkaleye manidir. Kalkale yapılmaz.
194- Altı çizili yerlerde hangi idğam vardır?
& فَلَمَّٓا اَثْقَلَتْ دَعَوَا اللّٰهَ İdgam-ı Tam
& مَا عَبَدْتُمْۙ İdgam-ı Tam
195- Altı çizili yerlerde hangi idğam vardır?
لَئِنْ بَسَطْتَ , أَحَطْتُ , فَرَّطْتُمْ :İdgam-ı Nakıs
وَدَّتْ طَٓائِفَةٌ , وَقَالَتْ طَٓائِفَةٌ :İdgam-ı Tam
196-Mutecaniseyn harflerinden olan م ve ب veya Mütegaribeyn harflerinden olan ر ve ل nasıl bir idğamdır?
&Şartlı bir idğamdır. Önce ‘’be’’ sonra ‘’mim’’ veya önce ‘’lam’’ sonra ‘’ra’’ gelmesi zorunludur.
197- رَبَّنَا اغْفِرْلِى وَلِوَالِدَىَّ Bu kelimelerde mütekaribeyn var mıdır?
&Hayır.
198- يَا بُنَيَّ ارْكَب مَّعَنَا Altı çizili yerde hangi idğam vardır?
& Tam idğam ve Gunne