İDĞAM VE GUNNE ÇEŞİTLERİ
152-İdğamın rükunları(unsurları yani parcacıkları) kaç tanedir?
&Müdğamün fih &Müdğam
153-İdğamın şartları nelerdir?
&Müdğâm ile müdğâmün fîh olan harflerin yazıda peşpeşe gelmesi ve ikisinin arasına idğâmı engelleyen bir harfin girmemesi gerekir.
&Müdğâm olan harfin kesinlikle sakin (cezimli), müdğâmün fîhin ise mutlaka harekeli olması lâzımdır.
&Müdğâm med harfi olmamalıdır.
154-İdğam yapmanın sebebi nedir?
&Okuyuşta kolaylığı sağladığı için müdğamla müdğamun fih arasındaki temasül(misil olma, benzeyiş), tecanüs(aynı türde olma) ve tekarub (yakınlaşma) sebebiyle yapılır. İdğam; katmak demektir.
155-İdğam-ı Kebir’de müdğam ile müdğamün fih nasıl olmalıdır?
&İkiside harekeli olmalıdır
156-Yapılış bakımından idğamlar kaça ayrılır?
&1-Tam idğam
Müdğam, müdğamün fihte zâtı ve sıfatları itibarıyle tamamen kaybolursa, bu idğama, idğâm-ı tam denir.
منْ نورٍ – منْ ماءٍ منْ نارٍ – عذابٌ مقيمٌ – شيئٍ نكر – إذْ ذَهب إذْ ظَلموا – ودّتْ طَائفةٌ gibi.
&2-Nakıs idğam
2. İdğâm-ı Nâkıs:
Şayet müğam, müdğamün fih’te, mahreci itibarıyle kaybolup, sıfatları itibarıyle bâki kalırsa, buna da idğâm-ı Nâkıs denir.
( منْ َوليٍ – منْ يَعمل – أحطْتُ – ألم نخلقْكم ) gibi.
NOT: Müdğam ince, müğamün fih kalın olursa, hüküm kuvvetliye göre olacağından, burada tam idğam yapılır. ( Birinci maddedeki örnekler gibi) Şayet, müdğam kalın, müdğamün fih ince sesli harf olursa, burada nâkıs idğam yapılır. – أحطْتُ ألم نخلقْكم gibi.
157-Birinci harfin zat ve sıfat olarak tamamen ikinci harfe dönüşmesine, başka bir tarifle zat ve sıfatlarıyla birlikte, müdğamın içinde tamamen kayboluyorsa (ikisi şeddeli bir harfmiş gibi okunuyorsa) buna ne denir?
&Tam idğam.
158-Birinci harfin ikinci harfe zat olarak dönüşüp, sıfat olarak dönüşmemesine, başka bir tarifle İdğâm edilen iki harften birincisi olan müdğâm, çeşitli sıfat yönünden müdğâmün fîh içinde tamamen erimiyor ve kaybolmuyor, sıfatlarından biri açıkta kalıyorsa buna ne denir?
&Nakıs idğam,
160-İdgam çeşitleri nelerdir?
&İdgamı Meal Gunne
&İdgamı Bila Gunne
&İdgamı Misleyn
&İdgamı Mütecaniseyn
&İdgamı Mutekaribeyn
&İdgamı Şemsiye
161-İdğamın sebepleri nelerdir?
&Mütecanislik:Müdğam ve müdğamün fihin mahreçleri bir ve sıfatları ayrı olması.
(ظ – ث – ذ) , (د – ط – ت) , (ب – م )
&Mütekariplik:Müdğam ve müdğamün fihin mahreçleri ve sıfatlarında yakınlığı olan iki harf olması. ( ق – ك ) , ( ل – ر )
&Misliyyet:Müdğam ve müdğamün fihin birbirinin misli, birbirinin aynı harf olması.