9-KADERİYYE
405-Kaderiyye’nin ortaya çıkış sebebi nedir?
&Emeviler’in kulların iyi ve kötü fiillerini tamamıyla Allah’ın takdirine bağlayan Cebriyeci din anlayışına tepki olarak çıkmıştır.
406-Kaderiyye kurucusu kimdir?
&Gaylan ed-Dımeşkı Mabed el Cüheni
407-Kader inancını reddeden düşünce ve inanç akımıdır. Bu adlandırma, akım üyelerinin Allah’ın belirlediği kader yerine insanin belirlediği bir kadere inanmaları ve fiilleri Allah‘a değil insana isnat etmelerinden dolayı yapılmıştır. Tam bir düşünce ve inanç okulu durumuna gelemeyen bu akım giderek Mutezile okulunun temel tezleri arasına girerek varlığını sürdürdü. Bu mezhep hangisidir?
&Kaderiye
408-Kaderiyye akımına kim öncülük etti?
Emevi halifelerinden Abdülmelik Ibn Mervan döneminde Haccâc tarafından öldürülen Ma’bed ibn Halid el-Cüheni (ö.80/699) öncülük etti.
409-Kaderiyye inançları el-Cüheni’den sonra, Hişam b. Abdülmelik (H.105-123) tarafından önce dili, sonra başı kestirilerek öldürülen Gaylan b. Müslim el-Kipti ed-Dimaski tarafından daha sistemli bir biçimde savunuldu. Bu nedenle Gaylan, Kaderiyye’nin gerçek kurucusu sayılır. Gaylan’ın öldürülmesinden sonra Kaderiyye bağımsız bir akım olarak varlığını sürdüremedi, ancak kadere ilişkin düşünceleri kısmen değiştirilerek Mutezile tarafından savunuldu. Bu nedenle Kaderiyye kimi zaman Mutezile içinde bir kol gibi görülmüş; kimi zaman da Mutezile, Kaderiyye olarak adlandırılmıştır. İfadesi doğru mudur?
&Evet
410-Kaderiyyenin kader konusuna bakışı nasıldır?
&İnsan özgür ve irade sahibi bir varlıktır. Bu nedenle eylemlerinden sorumludur. Ne Allah’ın irade etmesi ve yaratması anlamında, ne de bilmesi ve takdir etmesi anlamında bir kader vardır. İnsan eylemini bilgisiyle kendisi seçer, sonra iradesi ile seçtiği eyleme yönelir ve yapabilme gücüyle yaratır. Allah bu eylemi önceden belirlemez, iradesinin bu eylemle bir ilgisi, gücünün de ortaya çıkısında bir etkisi yoktur. Allah insanin eylemlerini ancak ortaya çıktıktan sonra bilebilir.
411-Kaderi düşüncelerden vazgeçtiği söylenilen ünlü isimler kimlerdir?
&Nasr b. Asım, Ata b. Yesâr, Halid b. Midan, Vehb b. Münebbih, Hasan Basri, Katâde, Mücâhid, Ibn Ebi Necih, İbn ishâk, Amr bin Fa’id, Fazl er-Rakasi ve Abbad bin Mansur