BAZI TARİKAT EHLİNİN GÖRÜŞ VE İNANIŞLARI
145-Bazıları niyetlerinin iyi, kalplerinin temiz olduğunu ileri sürerek emir ve yasakların kendilerini bağlamadığını iddia ederler. Bu insanlar nasıl bir inanca sahiptir?
&Her şeyin mubah olduğu inancı
146-El-Fütûhâtü’l-Mekkiyye ve Füsûsü’l-hikem adlı eserlerin sahibi kimdir?
&İbn Arabî
147-Mesnevî ve Dîvân-ı Kebîr isimli eserleriyle tasavvuf harekâtı zirveye ulaşmış oldu. Bu eserlerin sahibi kimdir?
&Mevlânâ
148-Arapça’nın yanı sıra Farsça’yı tasavvuf dili haline getirmek için ilk defa ciddi bir adım atan, Farsça ilk tasavvuf kitabı ‘Keşfü’l-mahcûb’u yazan kimdir?
&Ebû Saîd Ebü’l-Hayr
149-Yeseviyye tarikatının kurucusu Pîr-i Türkistan ilk defa ve başarılı bir şekilde tasavvuf hayat tarzını ve düşüncesini Türkçe ifade etmeye başladı. Hikmet denilen tasavvufî şiirlerini Dîvân-ı Hikmet adı verilen bir eserde topladı. Bahsedilen Şeyh kimdir?
&Ahmed Yesevî
150-Anadolu’ya ilk gelen tasavvuf ekolü hangisidir?
&Yeseviyye (Ahmed Yesevi)
151-İlk defa ve başarılı bir şekilde tasavvuf hayat tarzını ve düşüncesini Türkçe ifade etmeye başlayan mutasavvıf kimdir?
&Ahmed Yesevi
152-Mutasavvıfların şiirleri dinî mûsikinin de ana malzemesini oluşturdu. Bu gelişmeler geniş kitlelerde din duygusunun yerleşmesini ve kökleşmesini sağladı. İlâhî denilen bu tür şiirler coşkuyla okundu ve dinlendi. Osmanlılar’da tekke edebiyatı kadar tasavvuf mûsikisi de büyük bir gelişme gösterdi. Özellikle tasavvuf mûsikisinin öncülüğünü yapan kimdir?
&Mevlevîhâneler
153-Bazı sözde mutasavvıflar insanın ibadet ve kullukla Allah’a ereceğini, erince ibadet etme yükümlülüğünün düşeceğini ve kulluktan âzat olacağını iddia etmişlerdir. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&İbadetin düşmesi inancı
154-Bir Müslüman Allah’a kulluk ederken halk unsurunu dikkate almamalı, Allah’tan başkasına değer vermemeli; ister doğru, ister bâtıl olsun hiçbir hususta halkla uyum halinde olmayı düşünmemelidir. Bu anlayış esasen doğru olmakla birlikte yanlış istikamette kullanılmış, neticede onları edep ve terbiye sınırlarını aşma, dinin emir ve yasakları konusunda saygısız, duyarsız, kayıtsız ve lâubali olma noktasına götürmüştür. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Riyadan kurtulmak ve ihlâs halini gerçekleştirmek için dinî geleneklere aykırı davranmak gerektiği inancı
155-Bazı sözde mutasavvıflar Kehf sûresinde anlatılan Mûsâ-Hızır (a.s.) kıssasını ileri sürerek velînin nebîden üstün olduğunu iddia etmişler; çünkü velîler doğrudan, nebîler vasıtayla Allah’tan bilgi alır demişlerdir. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Velînin peygamberlerden üstün olduğu inancı
156-Bazı sözde mutasavvıflara göre eşyada asıl olan mubah oluştur. Başkasının hakkına tecavüzü önlemek için yasaklar konulmuştur. Başkalarının haklarına saygı gösteren bir kimse için her şey mubahtır. Bazıları da niyetlerinin iyi, kalplerinin temiz olduğunu ileri sürerek emir ve yasakların kendilerini bağlamadığını iddia ederler. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Her şeyin mubah olduğu inancı
157-Allah insan bedenine girer. Bedene girince ondaki insanlık nitelikleri kalkar, yerini tanrılık nitelikleri alır. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Hulûl inancı
158-Bazı sözde mutasavvıflar yüce Allah’ı dünyada gördüklerini iddia ederler. Bu iddia da sapıklıktan başka bir şey değildir. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Allah’ı görme inancı
159-Bazı sözde mutasavvıflar insana nisbet edilmesi gereken her şeyin Allah’a ait olduğunu, aslında insanların iradeleri ve tercih yapma imkânları bulunmadığını, cebir altında olduklarını iddia ederek kişilerin sorumluluğunu ortadan kaldırmışlardır. Bunlar, “Biz kapı gibiyiz, hareket ettiren olursa hareket ederiz” derler. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Cebir inancı
160-Bazı sözde mutasavvıflar Allah’a yakın olma mertebesine erdiklerini, bu mertebede edep ve resmiyetin söz konusu olmadığını iddia ederek Allah ile kulu arasında bulunması gereken edebi gözetmez ve Allah’tan söz ederken çok lâubali ifadeler kullanırlar. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Allah Teâlâ’ya karşı saygısız davranmak
161-Bazı sözde mutasavvıflar ölen bir insanın ruhunun, ölmeden evvelki davranışlarına ve yaşayışına bağlı olarak insan veya hayvan şeklinde tekrar dünyaya geldiklerini ve cezalarını çektiklerini iddia ederler, âhirete inanmazlar. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&Tenâsüh inancı
162-Bazı sözde mutasavvıflar belli bir yöntem izleyerek beşerî niteliklerden arınan bazı kişilerin Tanrı ile birleştiklerini iddia eder ve insanları tanrılaştırırlar. Tasavvufta bu sapma hangi inancın bir açılımıdır?
&İttihat inancı
163-Mutasavvıfların bazı inançları ve davranışları vardır: Aşırı çilecilik, dünya işlerini tümden terk, bir tür ruhbanlık, evlenmemek, et yememek, tedbir almayı tevekküle engel saymak, şeyhleri kutsal sayacak kadar yüceltmek, yoksul yaşamayı amaç haline getirmek, nefse işkence etmek, mubah olan nimetlerden yararlanmamak, özel giysiler giymek ve bunlarla halka karşı böbürlenmek, kılık-kıyafet, saç-sakal gibi konularda temizlik kurallarına uymamak, vakıf geliriyle geçinmek, dilenmek, toplumu terk edip inzivaya çekilmek, tasavvufu kıssacılıktan, menkıbecilikten, raks ve semâdan, evrad ve ezkârdan ibaret sanıp ilâhiler okunan meclislerde coşmak ve yapay olarak vecde gelmek, cezbelenmek. Sözü edilen bu hususlar aslında tasavvufta var ise de, bunların birtakım kuralları, sınırları, şekilleri ve miktarları da tespit edilmiştir. Bu hususlar ile ilgili ne denilebilir?
&Hatalı inançlar ve davranışlardır
&Kâfir veya sapık olmayı gerektirmez
164-Her şeyin mubah olduğu inancına sahip olanlara ne denir?
&İbâhıyye veya Mubahiyye
165-Bir mezhep olmamakla birlikte, kendisine birçok farklı mezhepte yer bulmuş, çileci, zaman zaman ezoterik, monistik veya panteistik yönleri olan İslam akımına ne denir?
&Tasavvuf veya Sufizm